Кӑҫал, пуш уйӑх пуҫламӗшӗнче Ҫӗнӗ Шупашкарта гитара калас енӗпе Тӗнче шайӗнчи фестиваль-ӑмӑрту иртрӗ. Вӑл «Кӗмӗл обертон—2012» ятлӑ пулнӑ. Ӑмӑрту хаклавҫисем хушинче Челепи хулинчи паллӑ ӑстахҫӑ, Раҫҫейӗн тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ В. Козлов, Тутарстанӑн тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ В. Харисов, Мускаври тӗнчипе паллӑ культура ӗҫченӗ Е. Пушкаренко, Чӑваш Енӗн тава тивӗҫлӗ культура ӗҫченӗ В. Михайлов пулнӑ. Ӑмӑртӑва ҫамрӑксем Мускавран, Чархулинчен (Йошкар-Оларан), Хусантан, Пензӑран, Ивановӑран, Улатӑртан, Ҫӗмӗрлӗрен тата Шупашкартан хутшӑннӑ. Гитарӑна алла тытса ӑста выляма пултаракан аллӑ ытла ҫамрӑк.
Ҫӗмӗрлӗ хулишӗн кунта Бунова Анастасия 10-12 ҫулхи ачасен ушкӑнӗнче тупӑшнӑ. Настя вӗрентекенӗ Валентина Муляева каланӑ тарӑх виҫӗ кун виҫӗ сехет евӗр вӗҫсе иртнӗн туйӑннӑ. Ӑмӑртусем вӗҫленсен В. Козлов ҫӗнтерӳҫӗсене палӑртнӑ чухне Ҫӗмӗрлӗ хӗрне уйрӑммӑн палӑртса саламланӑ иккен. Эпир те ӗнтӗ Анстасия Бунована чун-чӗререн иккӗмӗш вырӑн йышӑннӑ ятпа саламлатпӑр.
Ӗнер, пушӑн 4-мӗшӗнче, Раҫҫей халӑхӗ Президента суйларӗ. Сӑнавҫӑсем ултавсене нумай палӑртнӑ пулин те тӗп суйлав комиссийӗ сасӑлав пысӑк пӑтӑрмахсемсӗр иртнӗ тесе шутлать. Протоколсен 99% шута илнӗ хыҫҫӑн кандидатсем ҫакӑн чухлӗ процент пухни паллӑ пулчӗ: Путин — 63,82; Зюганов — 17,18; Прохоров — 7,77; Жириновский — 6,23; Миронов — 3,82.
Чӑваш Енри халӑх та, пирӗн тӑрӑхри тӗп суйлав комиссийӗ пӗлтернӗ тӑрӑх ытларах Владимир Владимирович Путина кӑмӑлланӑ пулать — 62, 32%. Ытти кандидатсем ҫакнашкал пухнӑ: Геннадий Зюганов — 20,58% (элӗксем, каҫалсем, Ҫӗмӗрле хулин ҫыннисем ӑна хӑйсен сассине 24-26% таран панӑ); Владимир Жириновский — 5,65% (уйрӑлса тӑракан район-хула ҫук, вӑтамран 4-6%); Михаил Прохоров — 5,52% (ытларах хула ҫыннисем сасӑланӑ пулас, Шупашкар хулин Мускав районӗнчи хисеп 10% яхӑн); Сергей Миронов — 4,44% (пур район-хулара та вӑтам, Ҫӗнӗ Шупашкар хули уйрӑлса тӑрать — 6,49%). Путиншӑн хуласенче сахалтарах сасӑланӑ — Шупашкарта та, Ҫӗнӗ Шупашкарта та, Ҫӗмӗрлере те хисепӗ вӑтамран 55-57%.
Пахалӑха тата тирпейлӗхе ача пӗчӗкрен хӑнӑхать. Хӗрӗх ҫула яхӑн ӗнтӗ пирӗн ҫӗршыв ачисем ӑшӑ та хӑтлӑ керменсенче ҫитӗнеҫҫӗ, ушкӑнра пурӑнма вӗренеҫҫӗ. Маларах ҫак ача пахчисем пӗр-пӗринчен нимӗнпе те уйӑрӑлса тӑман: пур ҫӗртре те пӗр стандарт. Анчах та хальхи вӑхӑтра, пасар йӗрки мала тухнӑ пирки, кашни хуҫалӑх хайне хитререх енӗпе кӑтартма тӑрӑшать. Ҫӗнӗ Шупашкарти «Ремсервис» хуҫалӑх та хӑйӗн пуласлӑхне ятарласа ача-пача валли сӗтел-пукан кӑларас енӗпе ҫыхӑнтарать.
Иртнӗ уйӑхра кунта пӗр садик валли дивансем, шкафсем, сӗтел-пукан туса хатӗрленӗ, хак пама тӑратнӑ. Пӗтӗм япала — ятарласа ача-пача валли кӑна. Сӗтел-пукан пуҫтарнӑ чух маҫтӑрсем ача сывлӑхне малти шая лартнӑ: сӑрӑ тӗсне те, япала виҫине те, меллӗхне те. Хуҫалах ертӳҫи Васильева Лидия каланӑ тӑрӑх «Ремсервис» кӗске вӑхӑтрах ҫулталӑкра вун-вунпилӗк ача-пача керменне сӗтел-пуканпа тивӗҫтерме пултарать, вӑхӑтра систерӗрмелле кӑна. Анчахрах Ҫӗнӗ Шупашкарти икӗ ача пахчине ҫӗнетнӗ те ӗнтӗ вӗсем. «Сире мӗн кирлине маларах каласа хурӑр кӑна», — пӗлтерчӗ хуҫалӑх ертӳҫи.
Раҫҫей Президенчӗн суйлавӗччен вӑхӑт пӗр уйӑхран та сахалрах юлчӗ. Ӑна ирттернӗ чухне кӑҫал ҫӗнӗлӗхсем те сахал мар. Вӗсем ҫинчен журналистсене Чӑваш Республикин Тӗп суйлав комиссийӗн пуҫлӑхӗ Александр Цветков пресс-конференцире каласа пачӗ.
Кӑҫал пӗрремӗш хут патшалӑх ертӳҫине 6 ҫуллӑха суйлатпӑр. Сасӑлав уҫӑмлӑхӗпе те ытти чухнехинчен уйрӑлса тӑрӗ вӑл. Суйлав участокӗсенче видеосӑнав хатӗрӗсем выранаҫтарӗҫ. Ҫапла майпа пушӑн 4-мӗшӗнче сасӑлав мӗнле пынине тӳрремӗнех тӗнче тетелӗнче пӑхма май килӗ. 17 ҫӗрте кӑна (вӗсем больницӑсемпе следствии изоляторӗсем) камерӑсем пулмӗҫ. Халӗ сӑнав хатӗрӗсене вырнаҫтарма пуҫланӑ. Сасӑлава уҫамлӑрах тӑвакан тепӗр меслет вӑл — витӗр курӑнакан урнасем. Вӗсене Шупашкарти пур участока та лартӗҫ. Суйлав бюллетенӗсене шутлакан комплекссене хальхинче Ҫӗнӗ Шупашкарта тата Шупашкар районӗнчи 7 участокра вырнаҫтарӗҫ.
Пушӑн 4-мӗшӗнче мӗнле те пулин сӑлтава пула хӑвӑрӑн участока пыраймасан урӑх ҫӗрте сасӑлама юрать.
2012 ҫулта Вӑрнар поселокӗнче каток тума палӑртнӑ. Кун пирки Чӑваш Республикин влаҫ органӗсен официаллӑ сайчӗ пӗлтерет. Тӑррине витнӗ спорт керменӗнче тренажер залӗ, хывӑнса тӑхӑнмалли пӳлӗмсем тата ытти пулӗ.
Ҫӗнӗ ҫулта ҫавӑн пекех Тӑвай тата Хӗрлӗ Чутай ялӗсенчи физкультурӑпа спорт комплексӗсене туса пӗтерме, Ҫӗнӗ Шупашкарти 3-мӗш спорт шкулӗнчи ҫӑмӑл атлетика манежне, Шупашкарти 9-мӗш шкулти бассейна юсаса ҫӗнетме палӑртаҫҫӗ.
«Российская газета» (чӑв. Раҫҫей хаҫачӗ) хаҫатра паян, раштавӑн 16-мӗшӗнче, пӗлтӗр иртнӗ ҫыравӑн пӗтӗмлетӗвне пичетленӗ.
Раҫҫейри улшӑнусене илес пулсан 2002 ҫултанпа патшалӑхра пурӑнакан халӑхӑн йышӗ 2,3 миллион ҫын (1,6%) чакнӑ. Пурӗ Раҫҫейре ҫапла май 142 миллион та 857 пин ҫын пурӑнать. Халӑх шучӗпе тӗнчере пирӗн патшалӑх 8-мӗш вырӑн йышӑнать — малта Китай, Ӗнчӗ (Инди), АПШ, Индонези, Бразили, Пакистан, Бангладеш. 2002 ҫултанпа Раҫҫейре ялсем тӗпӗ йӗрӗпе ҫухалас туртӑм вӑйланнӑ иккен. Сакӑр ҫул хушшинче 8,5 пин ял пӗтнӗ. 19,4 ял вара хут ҫинче кӑна пур, вӗсенче никам та пурӑнмасть. Вӑтамран илнӗ Раҫҫей ҫынни 39 ҫулта — ку вӑл халӑх ватӑлнине пӗлтерет (8 ҫул каялла 37,7 пулнӑ). Раҫҫейре арҫынсем хӗрарӑмсенчен 10,7 миллион сахалрах. Мӑшӑрсен йышӗ те 1 миллион таран чакнӑ — халӗ ку кӑтарту 33 миллионпа танлашать.
Чи йышлӑ халӑх — вырӑссем. Раҫҫейре вӗсем 80,9% йышӑнаҫҫӗ. Иккӗмӗш вырӑн тутарсем йышӑнаҫҫӗ — 3,87%. Виҫҫӗмӗш вырӑнта — украинсем (2,05%-ран 1,41% чакнӑ). Чӑвашсем пиллӗкмӗш вырӑнта, Раҫҫейре пурӗ 1,44 миллион чӑваш шутланӑ (8 ҫул хушшинче пирӗн халӑх йышӗ 200 пин таран чакнӑ).
Раҫҫейпе Германи вӗрентӗвӗпе инновацисен ҫулталӑкӗн программипе килӗшӳллӗн Чӑваш Енре Германи кунӗсем иртеҫҫӗ. Уяв Шупашкарта ҫамрӑксен пултарулӑх керменӗнче уҫӑлчӗ.
Икӗ халӑх туслӑхне ҫирӗплетекен уява унччен те ирттернӗ, кӑҫалхи тӗлпулу 4-мӗш. Ӑна йӗркелес тӗллевпе Мускаври Германи посольстви уйӑрнӑ гранта хальхинче «Санкт-Петербургри инженерипе экономика патшалӑх университечӗн» Шупашкарти филиалӗ ҫӗнсе илнӗ.
Уяв ирттерме Мускаври Германи посольствин представителӗсем, Раҫҫейпе Германин вӗрентӳпе культура ӗҫченӗсем килнӗ. Программӑпа килӗшӳллӗн хӑнасем валли лекцисем, куравсемпе презентацисем, наукӑпа практика конференцийӗ иртӗ. Уява йӗркелекенсем республика шайӗнче ирттернӗ пултарулӑх конкурсӗпе викторинӑна пӗтӗмлетрӗҫ. Нимӗҫсен культурине, вӗсен юмахӗсене, Раштав уявне халалланӑ ӗҫсене конкурса тӑратма ятарлӑ курав йӗркеленӗ. Ӑмӑрту тӗрлӗ номинаципе иртнӗ. Чи хастаррисен шутӗнче — Ҫӗнӗ Шупашкарти ачасен ӳнер шкулӗнче вӗренекенсем.
Республикӑна Раҫҫей шалти ӗҫсен министрӗ Рашид Нургалиев килсе кайнӑ. Чӑваш Енре вӑл 3 уйӑх каялла пулнӑччӗ. Ун чухне министр республикӑри ведомство аппарачӗн ӗҫченӗсемпе курса калаҫнӑ.
Хальхинче Рашид Нургалиев Ҫӗнӗ Шупашкарти шалти ӗҫсен пайӗнче пулчӗ. Унта ӗҫлекенсемпе канашлу ирттерчӗ. Дежурнӑй чаҫра министр «хӑрушсӑр хула» тытӑмӗн ӗҫӗпе паллашрӗ, урамсенче видеосӑнав йӗркеленине хак пачӗ. Ун хыҫҫӑн Рашид Нургалиев Республикӑри шалти ӗҫсен уйрӑмӗсен ертӳҫисемпе канашлу ирттерчӗ. Кӑрлачран полици ӗҫченӗсен шалӑвне ӳстересси пирки министр тепӗр хут шантарса каларӗ.
Пуҫиле шырав ӗҫченӗсем машинӑсем вӑрлакана тытса чарнӑ. Вӑл самантрах кирек мӗнле автомобиле тапратса кайма пултарнӑ.
Пасартан аякрах мар Гладков урамӗнче «Лада Проиора» ҫӑмӑл автомашина лартса хӑварнӑ пулнӑ. Ӑна куҫ хывнӑ вӑрӑ хуҫисем каясса кӗтсе илнӗ те ятарлӑ электронлӑ хатӗрпе усӑ курса сигнализацие сӳнтернӗ, машинӑна тапратасси те уншӑн йывӑрлӑх пулман. Автомобиле вӑл Миттов бульварӗнче вӑхӑтлӑха усӑ курма илнӗ гаража хӑваласа кайнӑ. Тепӗр темиҫе кунтанах «Лада Приора» хуҫи патне шӑнкӑравланӑ, машинӑна 100 пин тенкӗ тӳлесе каялла илме сӗннӗ. Хуҫин, паллах, шулӗке укҫа-тенкӗ парас шухӑш пулман, ку пӑтӑрмах пирки вӑл тӳрех полицие пӗлтернӗ. Кӗҫех йӗрке хуралҫисем вӑрӑ Ҫӗнӗ Шупашкарта пурӑнакан 33-ри арҫын пулнине палӑртнӑ, ӑна тытса чарнӑ. «Хальхи вӑхӑтра сигнализаци вӑрӑсенчен хӑтараймасть, пӗлекен ҫын ӑна темиҫе ҫеккунтрах сӳнтерме пултарать», — тенӗ ӑста вӑрӑ, хӑйне евӗрлӗ ӑста. «Лада Приорӑна» хуҫине тавӑрса панӑ. Вӑрра вара саккунпа килӗшӳллӗн айӑплӗҫ. Хальлӗхе вӑл кун йышши ытти ӗҫсемпе ҫыхӑннипе ҫыхӑнманнине тӗрӗслеҫҫӗ.
Чӑваш Ен тӗп суйлав комиссийӗ Раҫҫей Федерацийӗн коммунистсен партийӗн Патшалӑх Канашӗн депутачӗсене суйланакан кондидачӗсен списокне пӗрремӗш регистрацилерӗ. Хӑйсен списокӗсене «Правое дело» партисӗр пуҫне ыттисем те тӑратнӑ. Хальлӗхе тӗп суйлав комиссийӗ кондидатсем ҫинчен пӗлтернӗ информаци чӑнлӑхне тӗрӗслет.
Тӗп суйлав комиссийӗ хальхинче каллех йӗкӗреш кандидатсем пуласса пӗлтерет. Ҫапла вара, Шупашкарти Хӗвелтухӑҫ округӗпе илсен, Патшалӑх Канашне икӗ Дельман суйланать. Пӗри ― Олег Александрович «Единая Россия» партирен, тӗпри ― Олег Абрамович ЛДПРтан. Сӑмах май, юлашки нумаях пулмасть ятне, хушаматне, ашшӗ ятне улӑштарнӑ. Ҫакна ЗАГСран илнӗ ҫирӗплетекен хут пур унӑн. Пӗтӗмпех саккунпа килӗшӳллӗ. Раҫҫейӗн кашни гражданинӗ ятне те улӑштарма пултарать, суйлава та хутшӑнаять. Документсем чиперех пулсан тӗп суйлав комиссийӗ регистрацилессине хирӗҫлеймӗ. Суйлава ҫакӑн пек хутшӑнса йӗкӗреш оппонентран 5 процента яхӑн сасӑ туртса илме май пур. Ҫакнашкал мелпе хӑшпӗр партисем иртнӗ муниципаллӑ суйлавра анлӑ усӑ курнӑ.
-0.7 °C